Σαχτούρης, Μίλτος (1919-2005). Ποιητής, από τους πιο σημαντικούς της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, δισέγγονος του ναυάρχου του Αγώνα Γεωργίου Σαχτούρη. ' Αρχισε το 1937 σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά τις εγκατέλειψε το 1940 για να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία, ζώντας κυρίως από τη μικρή περιουσία του πατέρα του.Στη λογοτεχνία ο Σαχτούρης εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1944 με τη δημοσίευση ποιημάτων του στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα. Τον επόμενο χρόνο, 1945, εκδόθηκε η πρώτη συλλογή ποιημάτων του, Η λησμονημένη, απαρχή δημιουργίας μιας εντελώς ιδιόμορφης παρουσίας στη μεταπολεμική μας ποίηση. ' Αλλωστε το σύνολο των κριτικών απόψεων, που έχουν διατυπωθεί για το έργο του Σαχτούρη, συμφωνεί στο ότι πρόκειται για μια ποίηση που κινείται γύρω από τους ίδιους ή από ομοειδείς θεματικούς άξονες, διαπλασμένη από μια γλώσσα εξαιρετικά λιτή, ως προς τα νοήματα αλλά και ως προς το ειδικό βάρος των λέξεων, για τις οποίες καταβάλλεται προφανώς προσπάθεια να είναι αποφορτισμένες από παλαιολυρικής έμπνευσης συνηχήσεις και συνειρμούς. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η αναζήτηση του καίριου είναι συνεχής, ακόμη και αν υπάρχει ο κίνδυνος του αντιποιητικού αποτελέσματος. Είναι ένα φαινόμενο που συνυπάρχει με την ποιητική ηθική του Σαχτούρη και που ανακυκλώνεται ανελλιπώς κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια στο έργο του. Σε τέτοιο μάλιστα σημείο επανέρχεται ο ποιητής στους ίδιους υφολογικούς τόπους, μορφολογικά και εννοιολογικά, ώστε να θεωρείται ότι η εμμονή του αυτή προέρχεται από το αμετάβλητο των εσωτερικών του σχέσεων με τον κόσμο, παρά τη χρονική εξέλιξη που, ως προς την ποίηση του, θεωρείται κυριολεκτικά ανυπόστατη.
Εντούτοις, το ότι όλα αυτά τα χρόνια παρακολουθούμε την παραγωγή μιας ποιητικής που δεν παύει να περιστρέφεται γύρω από το ένα και αμετάλλαχτο είναι της (αφού εξακολουθεί να έχει τα ίδια δομικά χαρακτηριστικά) δεν φαίνεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποίηση του Σαχτούρη, ούτε και στην επικοινωνία μας μ' αυτήν. Η οικειότητα, που αισθανόμαστε μέσα στην ατμόσφαιρα αυτής της ποίησης, έχει να κάνει με δύο κατά βάση ιδιότητες του ποιητή. Πρώτα, ότι αν και μας περιάγει κάθε φορά σε μια περιοχή ορισμένη, καθορισμένη και γεμάτη συμβολικές μορφές που τις αισθάνεται εχθρικές ή εξοντωτικές για την ύπαρξή του, οι φόβοι, οι αγωνίες, το άγχος και η διαρκής αίσθηση της ασφυξίας, που διατρέχουν ασταμάτητα τις εικόνες -τις οποίες όχι μόνο σκηνοθετεί αλλά και δραματοποιεί- έχουν μια τέτοια υποβλητική δύναμη ώστε να αναγνωρίζονται από τον αναγνώστη ως δικές του αντιδράσεις απέναντι σε μια, έτσι κι αλλιώς, κοινόχρηστη καθημερινή πραγματικότητα, όπου κυριαρχούν η βία, η απειλή του θανάτου, η ανασφάλεια και η αποξένωση. ' Επειτα, η δεύτερη ιδιότητα αυτής της ποίησης που συντελεί ώστε να μεταβάλλεται το προσωπικό σε διανθρώπινο, είναι ο τρόπος σύνθεσης των εικόνων, των αλληγορικών σχημάτων και των συμβολικών παραστάσεων. Είναι ο περιγραφικός, και μάλιστα ο όχι συγκινησιακά ή δραματικά τονισμένος, λόγος. Αυτή η απουσία έμφασης ακόμη και σε περιγραφές απόλυτα εξωλογικές, ή σε περιγραφές, όπου η λογική τάξη των πραγμάτων έχει ανατραπεί τελείως, υπηρετείται άριστα από την υφολογική διαστρωμάτωση της γλώσσας του Σαχτούρη· από τη συγκρατημένη έκφρασή του αλλά και από την επιγραμματικότητα με την οποία κάνει πειστικές την πιο τερατώδη φαντασίωση ή την πιο παράλογη όψη των πιο οικείων σε μας πραγμάτων.
Η επιμονή του ποιητή να διαλέγει κάθε φορά παρόμοια σύμβολα ή να συνθέτει ολόκληρα ποιήματα με βάση ομόλογες αλληγορίες, δηλαδή το εξαιρετικά κλειστό σύμπαν του, θα πρέπει να οφείλονται σε σημαντικό βαθμό στις ιδιοσυγκρασιακές του προτιμήσεις και, πιο συγκεκριμένα, στις επάλληλες λειτουργίες που έχει μέσα του μια ασίγαστη εφιαλτική εμπειρία για τη ζωή και τον κόσμο, εμπειρία που είναι πολλές φορές αντικειμενικά ανύπαρκτη, αλλά υποκειμενικά πραγματική και απτή. Στο οδυνηρό αυτό βίωμα προστίθεται συσσωρευτικά μια διαρκής ανάμνηση ανάλογων καταστάσεων που έχουν διογκωθεί, έχουν μεταμορφωθεί σε έμμονες ιδέες, έτσι ώστε να καταργούνται τα όρια του συμβατικού χρόνου και να συγχέεται το πραγματικό και το υποθετικό. Αυτή η συνύπαρξη και πολλές φορές η συνταύτιση υποκειμενικού και αντικειμενικού, λογικού και παράλογου, υπαρκτού και ανύπαρκτου, είναι μια χαρακτηριστική συνθήκη σ' όλο το φάσμα της ποίησης του Σαχτούρη και δεν οφείλεται τόσο στην επίδραση του υπερεαλισμού όσο γενικότερα σε μια προσωπική σχέση με τη λογοτεχνία και την τέχνη, που αναζήτησαν μια "λογική" των πραγμάτων έξω από την τρέχουσα, καθιερωμένη λογική, λ.χ. με ποιήματα του Γκ. Απολλιναίρ και του Ν. Εγγονόπουλου, πεζά του Φρ. Κάφκα και του Ντ. Τόμας. Και, ακόμη, με εικαστικές συνθέσεις του Χιερόνυμους Μπος ή του Πάμπλο Πικάσσο.
Εννοείται πως αυτή η εκλεκτική στάση του Σαχτούρη, ως προς το ρόλο της ποίησης και τα όριά της υπογραμμίζει και την ηθική διάσταση του έργου του. Θεωρώντας ότι η λογική που επιβάλλεται στον άνθρωπο είναι μια λογική μη ανθρώπινη, καταλογίζει ο,τιδήποτε το τερατώδες ή το αποτρόπαιο σε δυνάμεις που είναι πέρα από την ικανότητά μας να τις αντιληφθούμε και τέτοιες δυνάμεις ενσαρκώνονται στην ποίηση του σε μορφές ζώων ή γενικά φανταστικών όντων. Αυτό που διαφυλάσσει για τον άνθρωπο είναι ουσιαστικά η απόλυτη αλλά και ανώφελη αθωότητά του, η αθέλητη ανάμειξή του σε συμβατικές καταστάσεις που είναι έξω από τη βαθύτερη φύση του και που τον απομακρύνουν ολοένα και περισσότερο από την ελπίδα να εναρμονιστεί με τον κόσμο. ' Ετσι, η απόφανση του ποιητή για το φαινόμενο της θεωρούμενης θετικής ζωής φαίνεται να είναι συνειδητά αρνητική, μοιάζοντας ως προς αυτό το σημείο με τη γνωστή θέση των φιλοσόφων του υπαρξισμού -και ιδιαίτερα του Ζ. Π. Σαρτρ- κατά την οποία η αποκάλυψη της ύπαρξης και η νοητή σύλληψη της, προκαλούν στον άνθρωπο τα συναισθήματα^της ναυτίας και της αηδίας.
Η δεύτερη συλλογή ποιημάτων του Μ. Σαχτούρη, Παραλογαίς, δημοσιεύτηκε το 1948. Ακολούθησαν, Με το πρόσωπο στον τοίχο (1952), Όταν σας μιλώ (1956), Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο (1958), Ο περίπατος (1960), Τα στίγματα (1962), Σφραγίδα ή η Όγδοη σελήνη (1964), Το σκεύος (1971), μια συγκεντρωτική έκδοση των ως το 1971 συλλογών του, Ποιήματα 1945 - 1971 (1977) και πιο πρόσφατα οι συλλογές Χρωμοτραύματα (1980) και Εκτοπλάσματα (1986). Το 1956 κέρδισε το πρώτο βραβείο σ' ένα διεθνή διαγωνισμό νέων ποιητών που είχε διοργανώσει η Ιταλική Ραδιοφωνία (ΡΑΙ), το 1962 πήρε στην Ελλάδα το Β' Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 1972 του δόθηκε η χορηγία του Ιδρύματος Φορντ και το 1987 κέρδισε το Α' Κρατικό Βραβείο για τα Εκτοπλάσματα.
Έχει μεταφράσει Μπρεχτ και Φρ. Κάφκα. Συνεργασίες του υπάρχουν στα περιοδικά Τα Νέα Γράμματα, Τετράδιο, Τα Νέα Ελληνικά, Τραμ, Η Λέξη. Ένα αφιέρωμα στο έργο του δημοσιεύτηκε στο περ. Γράμματα και Τέχνες αρ. 16 (Απρ. 1983).
Βιβλία του Μίλτου Σαχτούρη στη βιβλιοθήκη
- Σαχτούρης, Μίλτος. Ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια. Αθήνα: Κέδρος, 1998. [891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Εκτοπλάσματα. Αθήνα: Κέδρος, 1989. [891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Έκτοτε. 2η έκδ. Αθήνα: Κέδρος, 1996. [891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Καταβύθιση. 2η έκδ. Αθήνα: Κέδρος, 1990. [891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Ο Μίλτος Σαχτούρης διαβάζει Σαχτούρη. Athens: EMI, 1977. [ΚΑΣΕΤΑ 891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Ποιήματα (1945-1971). Αθήνα: Κέδρος, 1977. [891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Ποιήματα: 1980-1998. Αθήνα: Κέδρος, 2001. [891.88 ΣΑΧ]
- Σαχτούρης, Μίλτος. Χρωμοτραύματα. 5η έκδ. Αθήνα: Κέδρος, 1995. [891.88 ΣΑΧ]
Βιβλία και περιοδικά για το Μίλτο Σαχτούρη στη βιβλιοθήκη
- Αμπατζοπούλου, Φραγκίσκη. "Τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη: κάτι επικίνδυνα κομμάτια". Η λέξη 4 (Μάιος 1981): σ. 272-277.
- Βαρίκας, Βάσος. Συγγραφείς και κείμενα. Α' 1961-1965. Αθήνα: Ερμής, 1975: σ. 104-106 [890.0 ΒΑΡ]
- Δαββέτας, Νίκος Γ. "Πρόσωπα και προσωπεία στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη". Η λέξη 103 (Ιούν.-Ιούλ. 1991): σ. 391-394.
- Δεληολάνης, Γιάννης. "Το πνεύμα και το τραύμα: εντυπώσεις από την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη". Διαβάζω 374 (Μάιος 1997): σ. 64-67.
- Θέμελης, Γιώργος. Η νεώτερη ποίησή μας. Αθήνα: Φέξης, 1963: σ. 211-220 [891.09 ΘΕΜ]
- Καραντώνης, Ανδρέας. "Μίλτου Σαχτούρη: Χρωμοτραύματα". Νέα Εστία 1296 (1/7/1981): σ. 891-893.
- Κεφαλάς, Ηλίας. "Η αναζήτηση της ομορφιάς και η δίψα της ύπαρξης". Διαβάζω 263 (15/5/1991): σ. 64-67.
- Κούρτοβικ, Δημοσθένης. Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς: ένας κριτικός οδηγός. Αθήνα: Πατάκης, 1999 [R 890.9 ΚΟΥ]
- "Μίλτος Σαχτούρης: αφιέρωμα". Η λέξη 123-124 (Σεπτ.-Δεκ.'94).
- Σαχτούρης, Μίλτος. "Σε β΄ πρόσωπο: μια συνομιλία με τον Αντώνη Φωστιέρη και το Θανάση Νιάρχο". Η λέξη 4 (Μάιος 1981): σ. 321-322.
- Τσιάτσικας, Θησέας, επιμ. Μεταπολεμική ποίηση. Ρέθυμνο: Τυποσπουδή, 1990. [891.07 ΜΕΤ]
Σύνδεσμοι στο Διαδίκτυο για το Μίλτο Σαχτούρη
Απομονωμένος απ' τον κόσμο, έγραφε για τον κόσμο
Άρθρο του Βασίλη Ρουβάλη από την Ελευθεροτυπία (30/03/2005)
Αρχείο ελλήνων λογοτεχνών - Μίλτος Σαχτούρης
Βιογραφικό σημείωμα, βιβλιογραφία για τον Σαχτούρη και εργογραφία από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
Βιογραφίες - Μίλτος Σαχτούρης
Βιογραφικά στοιχεία από το ελληνικό Άλμανακ "Σαν σήμερα"
η λέξη - Μίλτος Σαχτούρης
Μίλτος Σαχτούρης - Έκθεση βιβλίου της Φραγκφούρτης 2001
Από τις ιστοσελίδες του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου με την ευκαιρία της Έκθεσης Βιβλίου της Φραγκφούρτης 2001. Περιλαμβάνεται σύντομο βιογραφικό, εργογραφία, και κρίσεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για το έργο του.
Μίλτος Σαχτούρης
Από την Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μίλτος Σαχτούρης - Η Παρουσία
Ποίημα του Σαχτούρη από το ανθολόγιο των ιστοσελίδων "μικρός Απόπλους"
Μίλτος Σαχτούρης - Ποιήματα
Ο ποιητής διαβάζει ποιήματά του: βίντεο στο You Tube
Πέθανε σε ηλικία 85 ετών ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης (από το in.gr)
Ο πυρετός επιμένει - για την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη από τον Θανάση Τριαρίδη
Κείμενο που δημοσιεύτηκε στη Φιλολογική Βραδυνή της 14-2-2004 και αναδημοσιεύεται ως μικρό μνημόσυνο για τον θάνατο του Μίλτου Σαχτούρη στις 29-3-2005.
ΠΗΓΗ
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου