Η Ροτόντα του Καίσαρα Γαλέριου στην Θεσσαλονίκη

Tου Μιχάλη Α. Τιβέριου*

Η Ροτόντα, ένα ευρύχωρο κυκλικό κτίριο, εξ ου και το σημερινό της ό­νομα, χτίστηκε γύρω στο 300 μ.Χ. α­πό τον ρωμαίο Καίσαρα Γαλέριο, Ο ηγεμόνας αυτός, έχοντας επιλέξει τη Θεσσαλονίκη ως έδρα του, φρόντισε να την διακοσμήσει με λαμπρά οικο­δομήματα, όπως ανάκτορα, ιππό­δρομο κ.ά. Ανάμεσά τους και η Ρο­τόντα, που συνδεόταν άμεσα με την αυτοκρατορική κατοικία μέσω μιας πομπικής οδού που ξεκινούσε από έ­να θριαμβικό κτίσμα. Μέρος του τε­λευταίου είναι το γνωστό τόξο, που σήμερα από τους θεσσαλονικείς ο­νομάζεται Καμάρα.

Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα για ποιο λόγο έχτισε ο Γαλέριος τη Ροτόντα. Εχουν υποθέ­σει ότι την προόριζε για Μαυσωλείο του, ο ίδιος όμως τάφηκε μακριά από τη Θεσσαλονίκη. Μια άλλη άπο­ψη μιλά για ναό και μάλιστα αφιε­ρωμένο στον Δία, τον προστάτη θεό του Καίσαρα και γενικότερα όλης της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Με την επικράτηση του χριστιανι­σμού το ιδιόρρυθμο κτίσμα μετατρέ­πεται σε χριστιανικό ναό, αφιερωμέ­νο

Η Ροτόντα, n οποία μάλιστα δεν χτίστηκε ως Χριστιανικός ναός είναι εθνικό μνημείο, η άμεση Κυριότητα του οποίου ανήκει στην Ε λληνική πολιτεία. . Το Ελληνικό Κράτος είναι υπεύθυνο για την π ροστασία του.

πιθανώς στους Ασωμάτους ή Αρ­χαγγέλους, αφού έγιναν ορισμένες αλλαγές και προσθήκες. Αυτό ίσως να συνέβη την εποχή του Θεοδοσίου Α’, γύρω στα τέλη του 4ου αι. Τότε ί­σως χρονολογούνται και τα περίφη­μα ψηφιδωτά που σώζονται ως τις ημέρες μας· Ωστόσο αυτός ο χρι­στιανικός πλέον ναός ποτέ δεν φαί­νεται να έφτασε την αίγλη των άλ­λων γνωστών εκκλησιών της Θεσσα­λονίκης, όπως π.χ. του Αγίου Δημη­τρίου ή της Αγίας Σοφίας.

Αιτία ί­σως γι’ αυτό να αποτέλεσε η ειδωλο­λατρική του αρχή. Είναι χαρακτηρι­στικό ότι όταν η πόλη κατελαμβάνετο από αλλόθρησκους ή από λαούς διαφορετικού δόγματος και οι νικη­τές, στηριγμένοι στο δίκαιο του ι­σχυρού, αφαιρούσαν από τη δικαιο­δοσία των Θεσσαλονικέων τα λα­μπρά τους προσκυνήματα, στους τε­λευταίους άφηναν τα λιγότερο ση­μαντικά, ανάμεσα στα οποία φαίνε­ται ότι συγκαταλεγόταν και ο ναός της Ροτόντας. Έγινε μάλιστα και μη­τροπολιτικός ναός κατά τη διάρκεια πιθανόν της Φραγκοκρατίας και σί­γουρα σία πρώτα χρόνια της Τουρ­κοκρατίας.

Το 1523, χρονιά κατά την οποία η τότε Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης, ο ναός της Αγίας Σοφίας, μετατρά­πηκε σε τζαμί, η Ροτόντα έγινε ο ορ­θόδοξος μητροπολιτικός ναός της πόλης. Και ως τέτοιος παρέμεινε μέ­χρι το 1591, οπότε έγινε και αυτός τζαμί, μετά από ενέργειες του Χορτατζή Σουλεϊμάν Εφέντη, του οποίου ο τάφος σώζεται έξω από την κόγχη του Ιερού Βήματος. Τότε δεξιά από τη δυτική είσοδο του κτιρίου χτίστηκε και ο μιναρές, που διασώζεται ως τις ημέρες μας.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσ­σαλονίκης το κτίσμα του Γαλερίου, με διάταγμα του Στ. Δραγούμη, γενι­κού διοικητή Μακεδονίας, ανακηρύ­χθηκε εθνικό μνημείο και υπήχθη στην άμεση δικαιοδοσία του ελληνι­κού κράτους. Συγχρόνως όμως απο­δόθηκε και πάλι στην ορθόδοξη χρι­στιανική λατρεία και ο τότε μητρο­πολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος τέ­λεσε στις 5*3.1914 τα θυρανοίξια του ναού, που τώρα αφιερώθηκε στον Αγ. Γεώργιο. Το 1917 αρχαιο­λόγοι και αρχιτέκτονες, που υπηρε­τούσαν στην Αρχαιολογική Αποστο­λή της Armee d’ Orient, αρχίζουν α­νασκαφικές έρευνες στο κτίριο και στη γύρω περιοχή· Σχετικές έρευνες γίνονται και το 1939, το 1953 – τότε ανευρέθη και το εγκαίνιο της Αγίας Τράπεζας -, όπως και το 1974.

Ηδη όμως από το 1920 το κτίριο είχε παύσει να λειτουργεί ως ναός και χρησιμοποιείτο ως μουσειακός χώρος, στον οποίο συγκεντρώνονταν διάφορες αρχαιότητες, ενώ σε κτί­σματα του προαυλίου του στεγάζο­νται ακόμη και σήμερα γραφεία της Θ’ Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτή­των- Στα 1964 ο τότε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων «ενέπηξεν θυσιαστήριον εις τον χώρον της Αγίας Τραπέζης» και ετέλεσε θεία λειτουργία.

Εκτοτε ο ναός λειτουρ­γούσε περιστασιακά, εξυπηρετώντας κυρίως λατρευτικές ανάγκες του Α­ριστοτελείου Πανεπιστημίου, με χρή­ση πιθανότατα κινητής Αγίας Τράπε­ζας. Με τον σεισμό του 1978 το μνη­μείο έπαθε σοβαρές ζημιές, που ανέ­στειλαν οποιαδήποτε χρήση του. Τον τελευταίο καιρό, καθώς η επιδιόρ­θωση των ζημιών έχει προχωρήσει, η Ροτόντα φιλοξένησε διάφορες εκδη­λώσεις, μια από τις οποίες ήταν ατυ­χής, αφού δεν έλαβε υπόψη της την ιδιαιτερότητα του χώρου.(*)




ΠΗΓΗ

Share on Google Plus

About iordanis

Καλώς ορίσατε στο Παπαγάλο Του Διαδικτύου! Ο σκοπός δημιουργίας αυτού του blog είναι η συγκέντρωση αναρτήσεων που βρίσκουμε κατά καιρούς στο διαδίκτυο και μας κινούν το ενδιαφέρον, αλλά δεν αποτελούν απαραίτητα θέση και άποψη του παρόντος ιστολογίου. Ελπίζουμε να βρείτε θέματα που σας ενδιαφέρουν και να μας επισκέπτεστε συχνά!