Ο πολιτισμός μας αφανίζει την κληρονομιά μας.
Ολοι έχουμε δικαίωμα να παρατηρούμε τα αστέρια: είναι σημαντικό μέρος του πολιτισμού μας. Από την άλλη μεριά, όλοι χρειαζόμαστε, αναγκαστικά, τεχνητό φως. Ευτυχώς, με ποιοτικό τεχνικό σχεδιασμό του φωτισμού είναι δυνατό να κατορθώσουμε δύο στόχους: καί να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες της κοινωνίας μας (εξοικονομώντας μάλιστα ταυτόχρονα χρήμα και ενέργεια),επιτρέποντς στους αστρονόμους να προοδεύσουν στην έρευνα για γνώση του Σύμπαντος, αλλά, ίσως το σημαντικότερο απ΄όλα, να διατηρούμε το σκοτάδι της νύχτας για τους απογόνους μας αφού μόνο έτσι θα μπορέσουν να εκτιμήσουν την ομορφιά του φυσικού κόσμου.
Με κανένα λοιπόν τρόπο δεν πρέπει να ανεχθούμε ο έναστρος ουρανός να μετατραπεί σε μια νοσταλγική ανάμνηση γιά μάς καί άγνωστη φράση για τα παιδιά μας. Γι' αυτό, στην Παγκόσμια Διακύρηξη των Δικαιωμάτων των Μελλοντικών γενεών (Unesco) συμπεριελήφθη μια σαφέστατη αναφορά: "Τα άτομα των μελλοντικών γενεών έχουν δικαίωμα σε γη αμόλυντη, περιλαμβανομένου του δικαιώματος σε έναν καθαρό ουρανό."
Ολοι έχουμε δικαίωμα να παρατηρούμε τα αστέρια: είναι σημαντικό μέρος του πολιτισμού μας. Από την άλλη μεριά, όλοι χρειαζόμαστε, αναγκαστικά, τεχνητό φως. Ευτυχώς, με ποιοτικό τεχνικό σχεδιασμό του φωτισμού είναι δυνατό να κατορθώσουμε δύο στόχους: καί να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες της κοινωνίας μας (εξοικονομώντας μάλιστα ταυτόχρονα χρήμα και ενέργεια),επιτρέποντς στους αστρονόμους να προοδεύσουν στην έρευνα για γνώση του Σύμπαντος, αλλά, ίσως το σημαντικότερο απ΄όλα, να διατηρούμε το σκοτάδι της νύχτας για τους απογόνους μας αφού μόνο έτσι θα μπορέσουν να εκτιμήσουν την ομορφιά του φυσικού κόσμου.
Με κανένα λοιπόν τρόπο δεν πρέπει να ανεχθούμε ο έναστρος ουρανός να μετατραπεί σε μια νοσταλγική ανάμνηση γιά μάς καί άγνωστη φράση για τα παιδιά μας. Γι' αυτό, στην Παγκόσμια Διακύρηξη των Δικαιωμάτων των Μελλοντικών γενεών (Unesco) συμπεριελήφθη μια σαφέστατη αναφορά: "Τα άτομα των μελλοντικών γενεών έχουν δικαίωμα σε γη αμόλυντη, περιλαμβανομένου του δικαιώματος σε έναν καθαρό ουρανό."
Ο Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης είναι μέλος της IDA, της Διεθνούς Ένωσης για τους Σκοτεινούς Ουρανούς και συμμετέχει με τους άλλους Ελληνικούς Συλλόγους Ερασιτεχνικής Αστρονομίας στην Πανελλήνια Εκστρατεία ενημέρωσης κατά της φωτορύπανσης.
H IDA από την ίδρυσή της πριν από αρκετά χρόνια έχει κάνει πολύ αξιόλογη και πολυδιάστατη δουλειά, εξαιρετικά χρήσιμη για όποιους σκέφτονται να πολεμήσουν τη φωτορύπανση. Το υλικό που συγκεντρώνεται στην ιστοσελίδα της είναι μεγάλης επιστημονικής και πρακτικής αξίας και ταυτόχρονα είναι δομημένο ώστε να εξυπηρετεί όποιον θέλει να το χρησιμοποιήσει για την ευαισθητοποίηση των δημόσιων αρχών και του κοινού. Είναι πολύ απλό να αντλήσει κάποιος στοιχεία για τις σοβαρές επιπτώσεις της φωτορύπανσης (περιβαλλοντικές, οικονομικές, βιολογικές, εκπαιδευτικές, αισθητικές κλπ.) και να τα εκθέσει αρμοδίως.
International Dark-Sky Association (IDA), με ιστοσελίδα: www.darksky.org
H IDA από την ίδρυσή της πριν από αρκετά χρόνια έχει κάνει πολύ αξιόλογη και πολυδιάστατη δουλειά, εξαιρετικά χρήσιμη για όποιους σκέφτονται να πολεμήσουν τη φωτορύπανση. Το υλικό που συγκεντρώνεται στην ιστοσελίδα της είναι μεγάλης επιστημονικής και πρακτικής αξίας και ταυτόχρονα είναι δομημένο ώστε να εξυπηρετεί όποιον θέλει να το χρησιμοποιήσει για την ευαισθητοποίηση των δημόσιων αρχών και του κοινού. Είναι πολύ απλό να αντλήσει κάποιος στοιχεία για τις σοβαρές επιπτώσεις της φωτορύπανσης (περιβαλλοντικές, οικονομικές, βιολογικές, εκπαιδευτικές, αισθητικές κλπ.) και να τα εκθέσει αρμοδίως. International Dark-Sky Association (IDA), με ιστοσελίδα: www.darksky.org
Ο Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης είναι μέλος του DARKSKY.GR της ελληνικής. Στο darksky.gr μπορείτε να ενημερωθείτε για το πρόβλημα της φωτορύπανσης, τις επιπτώσεις της στην αστρονομία, το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Σε αυτόν τον δικτυακό τόπο θα φιλοξενούνται όλα τα νέα για τη φωτορύπανση καθώς και οι προσπάθειες αντιμετώπισής της. (από το www.astrovox.gr)
Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι φίλοι της αστρονομίας στις σύγχρονες πόλεις είναι το πρόβλημα της φωτορύπανσης. Με τον όρο φωτορύπανση περιγράφουμε τις συνέπειες του υπερβολικού φωτισμού των πόλεων. Στην αστρονομική πλευρά του θέματος, η συνέπεια είναι γνωστή σε όλους μας, ο νυχτερινός ουρανός είναι φωτεινός και λίγα ή και καθόλου ουράνια αντικείμενα είναι ορατά. Κατά συνέπεια δεν χάνουν μόνο οι ερασιτέχνες αστρονόμοι την ευκαιρία να παρατηρούν τα ουράνια αντικείμενα με τα τηλεσκόπια αλλά και όλος ο κόσμος χάνει την ευκαιρία να θαυμάζει τον όμορφο νυχτερινό ουρανό διά γυμνού οφθαλμού κάτι που για χιλιάδες χρόνια διέγειρε την φαντασία του ανθρώπου και τον οδήγησε σε επιστημονικά, και όχι μόνο, θαύματα.
Τα αίτια της φωτορύπανσης
Λανθασμένα θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι η φωτορύπανση είναι άρρηκτα δεμένη με την ανάπτυξη που συνεπάγονται οι μεγάλες πόλεις. Κι όμως, μπορούμε να έχουμε και μεγάλες πόλεις και να λιγοστεύσουμε την φωτορύπανση. Κι αυτό γιατί η φωτορύπανση προκαλείται κατά μεγάλο μέρος από φως που πάει χαμένο. Μελέτη που έγινε στην Αμερική έδειξε ότι μεγάλο μέρος του εξωτερικού φωτισμού πάει χαμένο διότι είτε από κακή κατασκευή είτε από κακή τοποθέτηση το 30% του φωτός στοχεύει προς τον ουρανό. Αυτό αποτελεί και την κύρια αιτία της φωτορύπανσης καθώς η ποσότητα αυτή του φωτός όχι μόνο δεν χρησιμεύει αλλά φωτίζει και τον νυχτερινό ουρανό στερώντας την μαγεία του από τους ανθρώπους. Οι συνέπειες είναι φυσικά και οικονομικές καθώς μια καλύτερη κατασκευή των εξωτερικών εγκαταστάσεων φωτισμού θα γλίτωνε στην Αμερική πάνω από ενάμιση δισεκατομμύριο δολλάρια το χρόνο σε κόστος για ηλεκτρικό ρεύμα.
Λανθασμένα θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι η φωτορύπανση είναι άρρηκτα δεμένη με την ανάπτυξη που συνεπάγονται οι μεγάλες πόλεις. Κι όμως, μπορούμε να έχουμε και μεγάλες πόλεις και να λιγοστεύσουμε την φωτορύπανση. Κι αυτό γιατί η φωτορύπανση προκαλείται κατά μεγάλο μέρος από φως που πάει χαμένο. Μελέτη που έγινε στην Αμερική έδειξε ότι μεγάλο μέρος του εξωτερικού φωτισμού πάει χαμένο διότι είτε από κακή κατασκευή είτε από κακή τοποθέτηση το 30% του φωτός στοχεύει προς τον ουρανό. Αυτό αποτελεί και την κύρια αιτία της φωτορύπανσης καθώς η ποσότητα αυτή του φωτός όχι μόνο δεν χρησιμεύει αλλά φωτίζει και τον νυχτερινό ουρανό στερώντας την μαγεία του από τους ανθρώπους. Οι συνέπειες είναι φυσικά και οικονομικές καθώς μια καλύτερη κατασκευή των εξωτερικών εγκαταστάσεων φωτισμού θα γλίτωνε στην Αμερική πάνω από ενάμιση δισεκατομμύριο δολλάρια το χρόνο σε κόστος για ηλεκτρικό ρεύμα.
 Νυχτερινός ουρανός στην εξοχή |  Νυχτερινός ουρανός σε πόλη |
Φωτορύπανση και ερασιτεχνική αστρονομία
Οι συνέπειες είναι ορατές τόσο στην παρατήρηση με γυμνό μάτι όσο και στην παρατήρηση με τηλεσκόπιο. Οι φιγούρες των αστερισμών, εκτός από τους πιο λαμπρούς, δεν φαίνονται εύκολα στις πόλεις. Το ίδιο ισχύει και για την λωρίδα του γαλαξία που πλέον είναι εμφανής μόνο στην εξοχή. Στην παρατήρηση με το τηλεσκόπιο τα πράγματα είναι δύσκολα για την παρατήρηση γαλαξιών και νεφελωμάτων που είναι δύσκολη ως αδύνατη ανάλογα με την περίπτωση. Τα σφαιρωτά σμήνη χάνουν και αυτά μεγάλο μέρος της ομορφιάς τους. Πιο ανθεκτικοί παραμένουν οι πλανήτες των οποίων η παρατήρηση επηρρεάζεται λιγότερο.
Οι συνέπειες είναι ορατές τόσο στην παρατήρηση με γυμνό μάτι όσο και στην παρατήρηση με τηλεσκόπιο. Οι φιγούρες των αστερισμών, εκτός από τους πιο λαμπρούς, δεν φαίνονται εύκολα στις πόλεις. Το ίδιο ισχύει και για την λωρίδα του γαλαξία που πλέον είναι εμφανής μόνο στην εξοχή. Στην παρατήρηση με το τηλεσκόπιο τα πράγματα είναι δύσκολα για την παρατήρηση γαλαξιών και νεφελωμάτων που είναι δύσκολη ως αδύνατη ανάλογα με την περίπτωση. Τα σφαιρωτά σμήνη χάνουν και αυτά μεγάλο μέρος της ομορφιάς τους. Πιο ανθεκτικοί παραμένουν οι πλανήτες των οποίων η παρατήρηση επηρρεάζεται λιγότερο.
Τί μπορούμε να κάνουμε
Από την πλευρά του απλού πολίτη μπορούμε φυσικά να περιορίσουμε όσο το δυνατόν γίνεται τα άσκοπα φώτα και τις υπερβολές στον διακοσμητικό φωτισμό. Από εκεί και πέρα, όσον αφορά στο να βελτιώσουμε την παρατήρηση των ουράνιων ανικειμένων μπορούμε να προμηθευτούμα κάποιο από τα φίλτρα φωτορύπανσης που πωλούνται και τα οποία αν προσαρμοστούν στα τηλεσκόπια αυξάνουν το κοντράστ των εικόνων και μετριάζουν την επίδραση της φωτορύπανσης. Γνωστός κατασκευαστής τέτοιων φίλτρων είναι η Lumicon.
Από την πλευρά του απλού πολίτη μπορούμε φυσικά να περιορίσουμε όσο το δυνατόν γίνεται τα άσκοπα φώτα και τις υπερβολές στον διακοσμητικό φωτισμό. Από εκεί και πέρα, όσον αφορά στο να βελτιώσουμε την παρατήρηση των ουράνιων ανικειμένων μπορούμε να προμηθευτούμα κάποιο από τα φίλτρα φωτορύπανσης που πωλούνται και τα οποία αν προσαρμοστούν στα τηλεσκόπια αυξάνουν το κοντράστ των εικόνων και μετριάζουν την επίδραση της φωτορύπανσης. Γνωστός κατασκευαστής τέτοιων φίλτρων είναι η Lumicon.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Το πρόβλημα της φωτοεύπανσης υφίσταται και στην Ελλάδα. Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και οι μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα πάσχουν από το πρόβλημα αυτό. Δυστυχώς, στις πιο πολλές περιπτώσεις η μόνο λύση είναι η απόδραση για παρατήρηση έξω από τις πόλεις. Καμιά φορά είναι ανάγκη κανείς να ταξιδέψει αρκετά χιλιόμετρα πριν βρει αρκετά σκοτεινό ουρανό ενώ οι αστροφωτογράφοι θέλουν να φεύγουν τουλάχιστον 100 χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα! Για απλή παρατήρηση δεν είναι αναγκαία μια τόσο μεγάλη απόσταση, μπορεί κανείς να βρει σχετικά καλές συνθήκες σε πιο κοντινή απόσταση ειδικά για μικρότερες πόλεις. Το που όμως εξαρτάται από την μορφολογία και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Για να μπορείτε να κρίνετε την κατάσταση του ουρανού σε μια περιοχή κοντά σε πόλη, αν δηλαδή είναι αρκετά μακριά από αυτήν για παρατήρηση κάντε το εξής. Αν είναι ορατά όλα τα αστέρια της Μικρής Αρκτου τότε ο ουρανός είναι αρκετά καλός ενώ αν είναι ορατός και ο Γαλαξίας τότε είναι ακόμα καλύτερος!
Το πρόβλημα της φωτοεύπανσης υφίσταται και στην Ελλάδα. Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και οι μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα πάσχουν από το πρόβλημα αυτό. Δυστυχώς, στις πιο πολλές περιπτώσεις η μόνο λύση είναι η απόδραση για παρατήρηση έξω από τις πόλεις. Καμιά φορά είναι ανάγκη κανείς να ταξιδέψει αρκετά χιλιόμετρα πριν βρει αρκετά σκοτεινό ουρανό ενώ οι αστροφωτογράφοι θέλουν να φεύγουν τουλάχιστον 100 χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα! Για απλή παρατήρηση δεν είναι αναγκαία μια τόσο μεγάλη απόσταση, μπορεί κανείς να βρει σχετικά καλές συνθήκες σε πιο κοντινή απόσταση ειδικά για μικρότερες πόλεις. Το που όμως εξαρτάται από την μορφολογία και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Για να μπορείτε να κρίνετε την κατάσταση του ουρανού σε μια περιοχή κοντά σε πόλη, αν δηλαδή είναι αρκετά μακριά από αυτήν για παρατήρηση κάντε το εξής. Αν είναι ορατά όλα τα αστέρια της Μικρής Αρκτου τότε ο ουρανός είναι αρκετά καλός ενώ αν είναι ορατός και ο Γαλαξίας τότε είναι ακόμα καλύτερος!
Παρακάτω δίνονται δύο χάρτες που δείχνουν την ένταση της φωτορύπανσης στις διάφορες περιοχές στην Ελλάδα. Πολύ χρήσιμοι για όσους ψάχνουν ένα σκοτεινό μέρος για παρατήρηση!
 |  |
Κάντε κλικ στις παραπάνω φωτογραφίες για μεγέθυνση σε υψηλή ανάλυση
Μπορεί τα φώτα να κάνουν τη νύχτα μέρα στις πόλεις και αυτό να χαρίζει στους ανθρώπους ένα αυξημένο αίσθημα ασφάλειας, όμως έχει το αφανές τίμημά του.
Ο έντονος και διαρκής τεχνητός φωτισμός στους δρόμους και τις γειτονιές όλη τη νύχτα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη νοητική και ψυχική υγεία των ανθρώπων, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η οποία επιβεβαιώνει ότι όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να «δραπετεύσουν» στο σκοτάδι, μπορεί να έχουν σημαντικά προβλήματα υγείας, μέχρι και να εμφανίσουν κατάθλιψη.
Η έρευνα έγινε από ψυχολόγους υπό τη Λάουρα Φόνκεν του Πολιτειακού πανεπιστημίου του Οχάιο και τον καθηγητή νευροεπιστήμης Ράντι Νέλσον και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Behavioural Brain Research”, σύμφωνα με το βρετανικό Τύπο.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η επιδείνωση του προβλήματος της κατάθλιψης στις σύγχρονες κοινωνίες συνδέεται και με την αύξηση του ηλεκτροφωτισμού στις πόλεις. Συχνά οι άνθρωποι που ζουν στις πόλεις, παραπονιούνται ότι η έντονη φωταύγεια επιδρά στην ικανότητά τους να κοιμούνται και γενικότερα στην ψυχική τους διάθεση.
Η νέα μελέτη, που βασίστηκε σε πειράματα σε ποντίκια (οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα ίδια αποτελέσματα ισχύουν και για τους ανθρώπους), επιβεβαίωσε ότι όσα ζούσαν σε ένα φωταγωγημένο δωμάτιο όλο το 24ωρο, εμφάνισαν περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα σε σχέση με όσα ζούσαν σε ένα φυσιολογικό κύκλο διαδοχής φωτός-σκοταδιού. Όσα πειραματόζωα είχαν την επιλογή να ξεφύγουν από το συνεχές φως και να καταφύγουν σε ένα σκοτεινό μέρος, είχαν μειωμένα συμπτώματα κατάθλιψης.
Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι τα πορίσματα της έρευνας δείχνουν πως πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στις αρνητικές επιδράσεις που έχει το τεχνητό νυχτερινό φως στην ψυχική υγεία των κατοίκων των πόλεων, ειδικά όσων κατοικούν σε υπερφωτισμένους δρόμους, καθώς η κατάσταση αυτή τους εκθέτει σε έναν αφύσικο κύκλο φωτός, που μπορεί να έχει πραγματικές συνέπειες για τους ίδιους.
Σύμφωνα με την Φόνκεν, το πρόβλημα είναι υπαρκτό επίσης για όσους εργάζονται νυχτερινές βάρδιες και για όσους, ιδίως τα παιδιά, παρακολουθούν τηλεόραση μέχρι αργά τη νύχτα. Ακόμα επεσήμανε ότι τα έντονα φώτα σε πολλά νοσοκομεία το βράδυ, ιδίως στις μονάδες εντατικής θεραπείας, ίσως επιδεινώνουν την υγεία ορισμένων ασθενών.
Ο έντονος και διαρκής τεχνητός φωτισμός στους δρόμους και τις γειτονιές όλη τη νύχτα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη νοητική και ψυχική υγεία των ανθρώπων, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η οποία επιβεβαιώνει ότι όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να «δραπετεύσουν» στο σκοτάδι, μπορεί να έχουν σημαντικά προβλήματα υγείας, μέχρι και να εμφανίσουν κατάθλιψη.
Η έρευνα έγινε από ψυχολόγους υπό τη Λάουρα Φόνκεν του Πολιτειακού πανεπιστημίου του Οχάιο και τον καθηγητή νευροεπιστήμης Ράντι Νέλσον και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Behavioural Brain Research”, σύμφωνα με το βρετανικό Τύπο.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η επιδείνωση του προβλήματος της κατάθλιψης στις σύγχρονες κοινωνίες συνδέεται και με την αύξηση του ηλεκτροφωτισμού στις πόλεις. Συχνά οι άνθρωποι που ζουν στις πόλεις, παραπονιούνται ότι η έντονη φωταύγεια επιδρά στην ικανότητά τους να κοιμούνται και γενικότερα στην ψυχική τους διάθεση.
Η νέα μελέτη, που βασίστηκε σε πειράματα σε ποντίκια (οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα ίδια αποτελέσματα ισχύουν και για τους ανθρώπους), επιβεβαίωσε ότι όσα ζούσαν σε ένα φωταγωγημένο δωμάτιο όλο το 24ωρο, εμφάνισαν περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα σε σχέση με όσα ζούσαν σε ένα φυσιολογικό κύκλο διαδοχής φωτός-σκοταδιού. Όσα πειραματόζωα είχαν την επιλογή να ξεφύγουν από το συνεχές φως και να καταφύγουν σε ένα σκοτεινό μέρος, είχαν μειωμένα συμπτώματα κατάθλιψης.
Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι τα πορίσματα της έρευνας δείχνουν πως πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στις αρνητικές επιδράσεις που έχει το τεχνητό νυχτερινό φως στην ψυχική υγεία των κατοίκων των πόλεων, ειδικά όσων κατοικούν σε υπερφωτισμένους δρόμους, καθώς η κατάσταση αυτή τους εκθέτει σε έναν αφύσικο κύκλο φωτός, που μπορεί να έχει πραγματικές συνέπειες για τους ίδιους.
Σύμφωνα με την Φόνκεν, το πρόβλημα είναι υπαρκτό επίσης για όσους εργάζονται νυχτερινές βάρδιες και για όσους, ιδίως τα παιδιά, παρακολουθούν τηλεόραση μέχρι αργά τη νύχτα. Ακόμα επεσήμανε ότι τα έντονα φώτα σε πολλά νοσοκομεία το βράδυ, ιδίως στις μονάδες εντατικής θεραπείας, ίσως επιδεινώνουν την υγεία ορισμένων ασθενών.
Η φράση «μας άλλαξε τα φώτα» έρχεται να αποκτήσει κυριολεκτικό νόημα στην οικονομία – με επιστημονική σφραγίδα πλέον.Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), ο κατ’ εξοχήν δείκτης οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας, έχει κατά καιρούς επικριθεί ως ανεπαρκές ή αναξιόπιστο. Τώρα, τρεις αμερικανοί ερευνητές προτείνουν μια πρωτότυπη εναλλακτική μέθοδο μέτρησης του ΑΕΠ και ταυτόχρονα αποτύπωσης της ανάπτυξης σε μια περιοχή, πόλη ή χώρα: την χρησιμοποίηση νυχτερινών δορυφορικών φωτογραφιών που αποτυπώνουν το μέγεθος και την ένταση της λάμψης που εκπέμπουν στο διάστημα τα φώτα. Η μέθοδος μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε περιοχές και χώρες του πλανήτη, όπως π.χ. στην Αφρική, όπου η ποιότητα των στατιστικών στοιχείων είναι μέτρια έως κακή, ενώ δεν συλλέγονται καθόλου στοιχεία για επιμέρους πόλεις. Θα ήταν ακόμα χρήσιμη σε κάθε ανεπτυγμένη χώρα, πόλη ή περιοχή, που θέλει μια εναλλακτική μέθοδο μέτρησης από ψηλά για το πώς εξελίσσεται η ανάπτυξή της.
Οι οικονομολόγοι Τζ.Βέρνον Χέντερσον, Άνταμ Στόριγκαρντ και Ντέηβιντ Γουέιλ του πανεπιστημίου Μπράουν των ΗΠΑ, σύμφωνα με την ηλεκτρονική υπηρεσία Science Daily, προτείνουν να συνδυαστούν τα συμβατικά οικονομικά στοιχεία που κάθε συλλέγονται, με τις αλλαγές που οι δορυφόροι παρατηρούν στη νυχτερινή φωταύγεια, όπως αυτή μεταβάλλεται στο πέρασμα του χρόνου.
Η λογική είναι ότι μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη σημαίνει περισσότερες πηγές φωτός και εξαπλωμένες σε μεγαλύτερη έκταση στο έδαφος, καθώς επίσης συνολικά μια μεγαλύτερη ισχύ στο φως που εκπέμπεται προς τον ουρανό.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, «η κατανάλωση σχεδόν όλων των προϊόντων και υπηρεσιών μετά τη δύση του ήλιου απαιτεί φώτα. Καθώς το εισόδημα αυξάνεται, αυξάνεται και η χρήση των φώτων ανά άτομο, τόσο για κατανάλωση όσο και για επένδυση».
Οι ερευνητές εφάρμοσαν τη νέα τεχνική σε βάθος μιας δεκαετίας και διαπίστωσαν σημαντικές αποκλίσεις με τη συμβατική στατιστική μέθοδο. Για παράδειγμα, ενώ στη Δημοκρατία του Κονγκό η διαχρονική εξέλιξη των φώτων παραπέμπει σε μια μέση ετήσια αύξηση κατά 2,4% του ΑΕΠ, τα επίσημα οικονομικά στοιχεία με βάση το εισόδημα δείχνουν μέση ετήσια μείωση 2,6% του ΑΕΠ την ίδια περίοδο (άρα υπάρχουν μεγάλα εισοδήματα που αποκρύβονται).
Στην Μιανμάρ (Βιρμανία), από την άλλη, ο επίσημος ρυθμός μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης είναι 8,6%, αλλά τα φώτα δείχνουν πολύ μικρότερη άνοδο 3,4% ετησίως (άρα τεχνηέντως η κυβέρνηση υπερ-εκτιμά την ανάπτυξη).
Οι αμερικανοί ερευνητές διευκρίνισαν πως δεν υποστηρίζουν ότι η πρωτότυπη μέθοδός τους πρέπει να υποκαταστήσει την παραδοσιακή μέθοδο καταγραφής και υπολογισμού του ΑΕΠ, όμως θεωρούν ότι πρέπει να εφαρμόζεται συμπληρωματικά για να δίνει μια πιο πλήρη εικόνα – και να αποκαλύπτει π.χ. αν μια κυβέρνηση θέλει να «φουσκώσει» τεχνηέντως το ΑΕΠ ή αν σε μια χώρα η φοροδιαφυγή και η παραοικονομία είναι τόσο μεγάλες, που οι επίσημοι αριθμοί υποεκτιμούν σοβαρά την οικονομική πραγματικότητα στο έδαφος.
Η διατήρηση των Aστρονομικών "παραθύρων" για την Εκπαίδευση και τον Πολιτισμό
John R. Percy
Erindale Campus, University of Toronto
Mississauga ON Canada L5L 1 C6
Περίληψη. Η διατήρηση του αστρονομικού περιβάλλοντος είναι στένα συνδεδεμένη με την κατανόηση και την αποδοχη της επιστήμης της αστρονομίας από την κοινωνία. Αυτό όμως απαιτεί αποτελεσματική μόρφωση. Ξέρουμε πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί. Αυτό που μας μένει είναι να δραστηριοποιηθούμε στο χώρο της εκπαίδευσης, και να πείσουμε τους συναδέλφους μας και τους μαθητές μας να κάνουν το ίδιο.
1. Πρόλογος.
Κάποιος μπορεί να πεί ότι η φωτορύπανση δεν έχει καμιά επίδραση στην εκπαίδευση και την κουλτούρα, επειδή πολύ λίγοι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την πραγματική επιστήμη. Αυτό παρουσιάστηκε μ' ένα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και δραματικό τρόπο από τους διοργανωτές του 23ου Συνεδρίου της ΙΑU (Isobe 1990): o oποίος χώρισε τους Ιάπωνες σε επτά κατηγορίες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους και την εμπλοκή τους στην Αστρονομία και σε άλλες επιστήμες, ξεκινώντας από 102 σημαντικούς ερασιτέχνες αστρονόμους που παράγουν σημαντικά αστρονομικά δεδομένα, μέχρι 108 ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται για την επιστήμη. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να προτιμούν να κοιτάζουν φωτεινές πινακίδες και άλλους τεχνητούς φωτισμούς - ακόμη και την διαστημική τέχνη όπως τo "star of tolerance". Η λέξη εκπαίδευση ωστόσο περιέχει την έννοια καθοδηγώ. Εχουμε υποχρέωση να πληροφορήσουμε και να εκπαιδεύσουμε τους μαθητές και το ευρύτερο κοινό για την επιστημονική, τεχνολογική, και κοινωνική διάσταση της φωτορύπανσης. Στα άρθρα των Pasachoff & Percy (1990), Percy (1996), και Mc Nally et al(1997) αναλύονται θέματα σχετικά με την εκπαίδευση στην αστρονομία. Ο Sperling (1991) έχει δημοσιεύσει μια συζήτηση σε αντίστοιχα θέματα με αυτό το άρθρο, συμπεριλαμβάνοντας "μια ιστορική αναδρομή".
Σχεδόν όλοι έχουν άμμεση σχέση με το θέμα της φωτορύπανσης. Οι περισσότεροι ίσως να έχουν σχέση με το θέμα των "διαστημικών σκουπιδιών" (space derbis), ακόμη κι αν δεν το αντιμετωπίζουν σαν πρωτεύον ζητημα, είναι εξοικοιωμένοι με αναφορές σχετικά με την ασφάλεια των δορυφόρων, των διαστημικών λεωφορείων και των διαστημικών σταθμών. Είναι πιό δύσκολο βέβαια, για το ευρύ κοινό, να ασχολείται με την διατήρηση των "αστρονομικών παραθύρων" του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Κατα καποιο τρόπο οι άνθρωποι πιστεύουν οτι οι επιστήμονες μπορούν να ξεπεράσουν οποιοδήποτε τέτοιο πρόβλημα με την νέα τεχνολογία, και/ή την εφευρετικότητα. Η εκπαίδευση είναι απαραίτητη σ' αυτή την περίπτωση.
Πρόσφατα δημοσίευσα ένα άρθρο για το μέλλον της εκπαίδευσης στην αστρονομία (Percy 1996b). Τόνισα οτι έχουμε τη γνώση να καλυτερέψουμε την εκπαίδευση στην αστρονομία σε κάθε επίπεδο. Αλλα έχουμε την πολιτική θέληση να το πράξουμε; Το να εκπαιδεύσεις τον κόσμο σχετικά με την φωτορύπανση είναι μια πρόκληση. Με λίγα χρήματα και χρόνο θα μπορούσαμε να επιτύχουμε πολλά, ιδιαίτερα εαν εργαστούμε μαζί με οργανισμούς που έχουν την ίδια αντίληψη. Για πάνω από μια δεκαετία υπήρξε μια έμφαση στην προώθηση των θετικών επιστημών στην εκπαίδευση, στις Ηνωμένες Πολιτείες με σημαντική χρηματοδότηση απο την NSF, NASA και άλλους οργανισμούς. Ελπίζω οτι και άλλες χώρες αλλά και διαστημικοί οργανισμοί θα αναγνωρίσουν την ανάγκη τέτοιων πρωτοβουλιών. Αυτές οι πρωτοβουλίες παρέχουν την δυνατότητα για χρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης σχετικά με την διατήρηση του αστρονομικού περιβάλλοντος.
Η περίπτωση των αναπτυσόμενων χωρών ειναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Μεχρι στιγμής αυτές οι χώρες δεν χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες ενέργειας για φωτισμό αλλά μπορεί κανείς να αναμένει αύξηση της ενέργειας για φωτισμό καθώς θα αναπτύσονται. Ισως αυτές μπορούν να πεισθούν να χρησιμοποιήσουν αποδοτικό και αποτελεσματικό φωτισμό τωρα που βρίσκονται στο ξεκίνημα παρά να κάνουν τα ιδια λάθη που έκαναν οι βιομηχανικές χώρες στο παρελθόν. Από τότε που η Διεθνής Αστρονομική Ενωση ασχολείται σοβαρά με την ανάπτυξη της αστρονομίας, η Διευθυνση 50 της IAU θα πρέπει να το θέσει στις προτεραιότητες της.
2. Γιατι η Αστρονομία είναι χρήσιμη και ενδιαφέρουσα
Οι άνθρωποι δεν θα ευαισθητοποιηθούν στο πρόβλημα της φωτορύπανσης, αν δεν αναγνωρίσουν την σημασία της αστρονομίας. Στην πραγματικότητα η αστρονομία έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία και τον πολιτισμό σαν αποτέλεσμα των πρακτικών της εφαρμογών και των θρησκευτικών και φιλοσοφικών της επιδράσεων. Αυτή μελετά την αλλαγή των ημερών, των εποχών και των μεγάλης κλίμακας κλιματολογικών αλλαγών. Η Αστρονομία, συνεισφέρει στην ανάπτυξη των μαθηματικών, της πληροφορικής, των επιστημών γενικότερα αλλά και της τεχνολογίας. Ειναι από μόνη της μια δυναμική επιστήμη που προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών ανθρώπων. Εχει να κανει με την μελέτη της γέννησης και εξέλιξης του σύμπαντος και της γής. Επίσης έχει αισθητικές και συναισθηματικές πλευρές: αποκαλύπτει ενα σύμπαν το οποίο είναι απέραντο και πανέμορφο: εξάπτει την φαντασία και την περιέργεια και σου δημιουργεί την ανάγκη για εξερεύνηση και ανακάλυψη. Στο σχολείο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, η Αστρονομία, για να διδάξουμε θέματα σχετικά με το φωτισμό και την βαρύτητα, καθώς και να τονίσουμε την σημασία της παρατήρησης στην επιστημονική μέθοδο. Προσελκύει νέους ανθρώπους στις επιστήμες και την τεχνολογία, αυξανει το γενικό ενδιαφέρον για τις επιστήμες, και είναι μια διασκεδαστική απασχόληση για χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
3. Φωτορύπανση και Εκπαίδευση.
Ξέρουμε πολλα πράγματα για την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας και της μάθησης. Οι νέοι άνθρωποι, (αλλά και οι ενήλικες) έχουν παρεξηγήσει τα επιστημονικά θέματα , τα οποία οι καθηγητές πρέπει να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν. Οι επιστημονικές έννοιες πρέπει να παρουσιάζονται με μια λογική σειρά και σε τετοια ηλικία ώστε οι μαθητές να μπορέσουν να τις κατανοήσουν. Η επιστημονική διδασκαλία είναι πιο αποτελεσματική όταν χρησιμοποιούνται μέθοδοι βασισμένες σε ερωτήσεις και σε διάφορες δραστηριότητες ( Percy 1996a ). Αυτό σημαίνει ότι η παρατήρηση του ουρανού πρέπει να είναι απαραίτητο κομμάτι της εκπαίδευσης στην αστρονομία. Παρόλο που η ημερήσια αστρονομία είναι πιο εύκολη, απο τη νυχτερινή (τα αστέρια βγαίνουν τη νύχτα οι μαθητές όχι ), οι πλανήτες, τα αστέρια, οι αστερισμοί πρέπει να είναι μέρος κάθε αστρονομικού μαθήματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, για παράδειγμα, αν επιτρέψουμε σε κάθε μαθητή να φτιάξει το δικό του "ευρετήριο άστρων"(Scharz and Cooper 1994). Μπορούν οι μαθητές, να διδαχθούν στην τάξη πώς να το χρησιμοποιούν , έτσι ώστε να το χρησιμοποιούν το απόγευμα στον ελεύθερο χρόνο τους.
Δυστυχώς υπάρχουν πολλά εμπόδια για την αποτελεσματικότερη διδασκαλία της αστρονομίας. Eλλειψη εκτίμησης της αξίας της , έλλειψη κατανόησης της Αστρονομίας και της Εκπαιδευσης της Αστρονομίας από τους καθηγητές, κυρίως όμως οι βαθια ριζωμένες κλασσικές μέθοδοι διδασκαλίας με απομνημόνευση και επανάληψης. Οι αστρονόμοι πρέπει να δουλέψουν με τους καθηγητές για να βελτιώσουν την κατάσταση αυτή , όπως έχει γίνει πολύ αποτελεσματικά στη Γαλλία για πάνω από 20 χρόνια.
Αν και η φωτορύπανση δημιουργεί πρόβλημα, η μελέτη της φωτορύπανσης είναι μια πολλή καλή "δραστηριότητα νεφελώδους ουρανού" για τους μαθητές γιατί απαιτεί απ'αυτούς να καταλάβουν επιστημονικά , τεχνολογικά, και κοινωνικά ζητήματα.Το απλούστερο που μπορούν να κάνουν ειναι να χρησιμοποιήσουν φράγματα περίθλασης, για να παρατηρήσουν το φάσμα απο τις ποικιλες φυσικές και τεχνητές πηγές φωτόςτης περιοχής τους, που μπορούν να εξασφαλίσουν από διάφορες επιστημονικές εταιρείες. Πολλές ενδιαφέρουσες δραστηριότητες και εργασίες για τη φωτοπύπανση έχουν αναπτυχθεί όλα αυτά τα χρόνια. Μια απ'αυτές (Maciolek 1996) χρησιμοποιουσε το δίκτυο Internet. Οι μαθητές χρησιμοποίησαν ένα απλό τρόπο για να μετρήσουν τη φωτορυπανση και έστελναν τις παρατηρήσεις τους σε μια κεντρική βάση δεδομένων ,οι οποίες μετά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ανάλυση. Αλλη δραστηριοτητα ήταν αυτή της Ιnternational Dark Sky Association, που περιείχε το "count the stars" (publication #113). Ακόμα μια δραστηριότητα υπάρχει στο πρόγραμμα "science projects in astronomy", 1584 Caudor street, Encinitas ca 92024, USA. H κα Μεταξά (1997) στην Ελλάδα ξεκίνησε ενα πρόγραμμα 2 ετών με την χρήση του Internet για να μετρήσει και να συζητήσει το θέμα της φωτορύπανσης σε εθνική και διεθνή βάση. Αυτή η προσέγγιση χρησιμοποιείται κι όλας ευρέως για τη μελέτη άλλων περιβαντολλογικών θεμάτων.
4.Φωτορύπανση και Ερασιτεχνική Αστρονομία
Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί για τους ερασιτέχνες αστρονόμους. Ο απλούστερος είναι:"κάποιος που απολαμβάνει την αστρονομία και την καλλιεργεί σαν χόμπυ" .Μεγάλος αριθμός ατόμων ταιριάζει σε αυτόν τον ορισμό είναι άνθρωποι που διαβάζουν για την αστρονομία, παρακολουθούν διαλέξεις ή βλέπουν τηλεοπτικά ντοκυμαντέρ. Μπορεί να τους αρέσει να ατενίζουν τον ουρανό και να ειδικεύονται στο να χρησιμοποιούν χάρτες ουρανού και τηλεσκόπια. O Williams(1988) έχει προτείνει ένα διαφορετικό όρισμο "κάποιος που ασχολείται με την αστρονομία, με ζήλο, αλλά δεν το κάνει για να αμοιφθεί" Τέτοιοι ανεξάρτητοι μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στην αστρονομική έρευνα, μέσα απο την μέτρηση μεταβλητών αστεριών, για παράδειγμα, με την ανακάλυψη κομητών, αστεροειδών, νόβα και σουπερνόβα. Μπορεί επίσης να συνεισφέρουν σημαντικά στην εκπαίδευση της αστρονομίας (Percy 1997): αφού κάνουν ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα, γράφουν βιβλία και ακόμη άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, κάνουν μαθήματα αστρονομίας και δίνουν διαλέξεις. Επίσης πρόσφερουν εθελοντική εργασία στα Πλανητάρια, στα επιστημονικά κέντρα και στα δημόσια παρατηρητήρια, ενώ διοργανώνουν συγκεντρώσεις για την παρατήρηση αστεριών. Μπορούν επίσης να συνεισφέρουν στην εκπαιδευση στην αστρονομία στα σχολεία, μέσα απο προγράμματα όπως αυτό της Astronomical Society of The Pacific, το έργο ASTRO (Βennett 1997).
Η φωτορύπανση δημιουργεί προβλήματα στις δραστηριότητες των ερασιτεχνών αστρονόμων - τουλάχιστον αυτών που ενδιαφέρονται να μελετήσουν και να κάνουν παρατηρήσεις τη νύχτα. Οπως ο Sperling (1991) επισήμανε, αυτό εν μέρει οφείλεται στην αλλαγή ενδιαφερόντων αυτών των παρατηρητών. Εκεί που κάποτε ενδιαφέρονταν πιο πολύ στην παρακολούθηση του ήλιου, του φεγγαριού και των πλανητών (τα οποία μπορούμε ακόμη να βλέπουμε απο τον ουρανό της πόλης ), τώρα ενδιαφέρονται περισσότερο για πολύ μακρινά ουράνια σώματα τα οποία απαιτούν καθαρό σκοτεινό ουρανό για να φαίνονται καλύτερα. Φίλτρα και CCD κάμερες μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του προβλήματος και όπως ο Scagell (1994) επισήμανε υπάρχουν πολλά ακόμη ουράνια σώματα για παρακολούθηση απο τις πόλεις και τα προάστια. Εν τούτοις οι ερασιτέχνες αστρονόμοι στις μεγάλες πόλεις είναι συχνά ικανοποιημένοι με το να διαβάζουν για την αστρονομία, να παρακολουθούν διαλέξεις ή να αναζητούν αστρονομικά θέματα στο Internet. Κατά τη διάρκεια μιας επισκέψεώς μου στην Κίνα, το 1995, εντυπωσιάστηκα με τις διαφορές ανάμεσα στην ερασιτεχνική αστρονομία της Κίνας και της Β.Αμερικής.
Η φωτορύπανση δημιουργεί προβλήματα στις δραστηριότητες των ερασιτεχνών αστρονόμων - τουλάχιστον αυτών που ενδιαφέρονται να μελετήσουν και να κάνουν παρατηρήσεις τη νύχτα. Οπως ο Sperling (1991) επισήμανε, αυτό εν μέρει οφείλεται στην αλλαγή ενδιαφερόντων αυτών των παρατηρητών. Εκεί που κάποτε ενδιαφέρονταν πιο πολύ στην παρακολούθηση του ήλιου, του φεγγαριού και των πλανητών (τα οποία μπορούμε ακόμη να βλέπουμε απο τον ουρανό της πόλης ), τώρα ενδιαφέρονται περισσότερο για πολύ μακρινά ουράνια σώματα τα οποία απαιτούν καθαρό σκοτεινό ουρανό για να φαίνονται καλύτερα. Φίλτρα και CCD κάμερες μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του προβλήματος και όπως ο Scagell (1994) επισήμανε υπάρχουν πολλά ακόμη ουράνια σώματα για παρακολούθηση απο τις πόλεις και τα προάστια. Εν τούτοις οι ερασιτέχνες αστρονόμοι στις μεγάλες πόλεις είναι συχνά ικανοποιημένοι με το να διαβάζουν για την αστρονομία, να παρακολουθούν διαλέξεις ή να αναζητούν αστρονομικά θέματα στο Internet. Κατά τη διάρκεια μιας επισκέψεώς μου στην Κίνα, το 1995, εντυπωσιάστηκα με τις διαφορές ανάμεσα στην ερασιτεχνική αστρονομία της Κίνας και της Β.Αμερικής.
Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι των πόλεων στην Κίνα δυσκολεύονται να αποδράσουν απο τα φώτα της πόλης περισσότερο, απ' ότι οι αντίστοιχοι ερασιτέχνες στην Β.Αμερική. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι μπορεί να είναι οι ισχυροί μας σύμμαχοι στη μάχη ενάντια στη φωτορύπανση με τις ιδιαίτερες ικανότητές τους και τα κίνητρά τους. Πράγματι μια πρωτοβουλία της Astronomical League ( τον κεντρικό φορέα όλων των αστρονομικών ενώσεων της Αμερικής) το 1974 έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος και της δραστηριότητας σ'αυτό το θέμα. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι πραγματοποίησαν μια περιεκτικότατη μελέτη για τη φωτορύπανση στο Τορόντο (Berry 1976) και οι Γιαπωνέζοι ερασιτέχνες και επαγγελματίες αστρονόμοι δημοσίευσαν διάφορα άρθρα γι'αυτό το θέμα (π.χ. Kosai et al. 1993) .Η εκστρατεία για "σκοτεινούς ουρανούς" της Βρεταννικής Αστρονομικής Ομοσπονδίας περιγράφεται στην έκδοση αριθμός 72 της International Dark -Sky Association .
5 Ηλεκτρομαγνητική ρύπανση και διαστημικά σκουπίδια (Space Debris)
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν τον κίνδυνο των Space Debris, ιδιαίτερα αυτή την χρονιά (1997) που η σύγκρουση του διαστημικού σταθμού MIR με ένα διαστημόπλοιο, έλαβε μεγάλη διαμοσιότητα. Ο κίνδυνος είναι φανερός και όσοι εμπλέκονται στο διαστημικό πρόγραμμα ανησυχούν. Μέχρι τώρα η ισχύουσα συμπεριφορά ήταν βασισμένη στο γεγονός οτι ο κίνδυνος μιας σύγκρουσης είναι μικρός -ίσως πολύ μικρότερος από τον κίνδυνο δυσλειτουργίας του διαστημόπλοιου. Αλλά ο κίνδυνος υφίσταται και αυξάνεται όπως πολλοί άλλοι κίνδυνοι που προκαλούνται από την μοντέρνα τεχνολογία.
Η "μόλυνση" του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος είναι ένα πολύπλοκο και δύσκολο πρόβλημα γιατί είναι στο μεγαλύτερο μέρος του αόρατο. Οι περισσότεροι άνθρωποι (τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες) ωφελούνται από τις πηγές της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης. Είναι ευρέως διαδεδομένο πως η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να διορθώσουν (ή τουλάχιστον να ανεχτούν) οποιοδήποτε πρόβλημα. Η ραδιοαστρονομία θα μπορούσε βεβαίως να μετακινηθεί στο διάστημα ή το φεγγάρι αλλά το κόστος θα ήταν τεράστιο.
6. Μη-λύσεις στο πρόβλημα της φωτορύπανσης.
Ο νυχτερινός ουρανός στο θόλο ενός πλανητάριου ή στην οθόνη ενός Η/Υ. Αν και τα πλανητάρια και ο Η/Υ είναι σημαντικά εργαλεία για την εκπαίδευση στην αστρονομία, δεν αντικαθιστούν τον αληθινό ουρανό. Στην πραγματικότητα η λειτουργία των πλανηταρίων απειλείται, αφού οι κυβερνήσεις σταματούν τις επιχορηγήσεις: Το πλανητάριο Mclaughlin του Τορόντο έκλεισε πρόσφατα (τουλάχιστον προσωρινά ) γι' αυτόν τον λόγο. Ο νυχτερινός ουρανός είναι ελεύθερος: και οπως λέει το τραγούδι :"Τα άστρα ανήκουν σε όλους μας". Κατα τον ίδιο τρόπο εικόνες και σχέδια σε μια οθονη Η/Υ είναι χρήσιμα αλλά τεχνητά. Δεν πρέπει να αφήσουμε την φύση να περιπλακεί σε ένα περίτεχνο βιντεοπαιχνίδι. *Σκοτεινές περιοχές σαν μακρυνές "φυσικές εφεδρείες". Ερασιτέχνες (και επαγγελματίες) αστρονόμοι στις πιο μεγάλες και πλούσιες χώρες είναι τυχεροί στο ότι καθένας από αυτούς μπορεί να ταξιδέψει σε απομακρυσμένες σκοτεινές περιοχές για να οργανώσουν συγκεντρώσεις παρατήρησης του έναστρου ουρανού ή να παρατηρήσουν μόνοι τους. Δυστυχώς αυτό δεν είναι δυνατό για τους περισσότερους ανθρώπους στις περισσότερες χώρες. Θα ήταν κρίμα αν η παρακολούθηση του έναστρου ουρανού περιοριζόταν σ' εκείνους μόνο που έχουν την οικονομική δυνατότητα. *Αστρονομία με ρομποτικά τηλεσκόπια. Ηδη επαγγελματίες, ερασιτέχνες αστρονόμοι και μαθητές έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν τηλεσκόπια ρομπότ σε απομακρυσμένες περιοχές για να κάνουν μετρήσεις και φωτογραφήσεις. Αυτή η δυνατότητα έχει αυξημένη επίδραση στην έρευνα και την εκπαίδευση για την αστρονομία. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές, μπορούν να κάνουν πραγματική επιστήμη με πραγματικά δεδομένα. Αλλά αυτές οι εικόνες, όπως και άλλες στην οθόνη, δεν αντικαθιστούν την εμπειρία του να κοιτάς από το "παράθυρο του σύμπαντος" και να βλέπεις έναν ουρανό γεμάτο αστέρια. *Αστρονομία από το διάστημα.Πολλοί άνθρωποι έχουν ήδη πιστέψει πως η μοντέρνα αστρονομία έχει εξελιγθεί με τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα διαστημικά προγράμματα, όπως το τηλεσκόπιο Hubble Space. Στο μέλλον ερασιτέχνες αλλά και το ευρύτερο κοινό, θα μπορούν να αποκτήσουν εικόνες από το διάστημα με την χρήση του Βρετανικού τηλεσκοπίου Humble . Αλλά αυτό θα παραμείνει μια πολυδάπανη, άβολη και ελιτίστικη δραστηριότητα.
7 Λύσεις στο πρόβλημα της φωτορύπανσης.
Δεν θα ήταν ρεαλιστικό να πιστεύουμε πως υπάρχει μια μόνιμη και αποτελεσματική λύση στο πρόβλημα της φωτορύπανσης. Ακόμη υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν.
- Προώθηση της εκπαίδευσης στην αστρονομία και της κουλτούρας. Αν καθε αστρονόμος και φοιτητής της αστρονομίας ξοδεύουν 2% περισσότερο χρόνο στην εκπαίδευση, τα αποτέλεσματα θα ήταν πιο ουσιαστικά. Πρέπει να θυμηθούμε πως, όπως ο Fraknoi (1996) είχε τόσο εύστοχα πει, η εκπαίδευση της αστρονομίας λαμβάνει χώρα σε πολλά άλλα μέρη εκτός της αίθουσας διδασκαλίας: στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο, στις εφημερίδες και τα περιοδικά, στα πλανητάρια και επιστημονικά κέντρα, σε κλάμπ αστρονομίας και στις συγκεντρώσεις παρατήρησης του έναστρου ουρανού που αυτά διοργανώνουν, σε ομάδες νέων και στο Internet. Τα εργαλεία της ανεπίσημης εκπαίδευσης επηρεάζουν τόσο τους μαθητές όσο και το ευρύτερο κοινό.
- Μια δραστική και αποτελεσματική προσέγγιση είναι η συνεργασία με άλλους οργανισμούς. Η Astronomical Society of The Pasific, για παράδειγμα, εκδίδει ένα δελτίο 4 φορές το χρόνο το οποίο φτάνει σε 10.000 καθηγητές απευθείας, και είναι διαθέσιμο στο WWVG(http://www.aspsky.org). Εθελοντές μεταφράζουν το δελτίο σε διάφορες γλώσσες και έτσι η επιροή του είναι μεγάλη. Ενα δελτίο για την φωτορύπανση που περιλαμβάνει πληροφορίες και δραστηριότητες, θα ικανοποιούσε τις ανάγκες της εκπαίδευσης και των ομάδων μελέτης της φωτορύπανσης.
- Ενημέρωση για την εκπαίδευση και τα θέματα της φωτορύπανσης. Το ζήτημα για πιο αποτελεσματικό φωτισμό είναι σοβαρό, και οι περισσότεροι άνθρωποι το καταλαβαίνουν και το υποστηρίζουν, όταν είναι ενημερωμένοι. Δεν θα ήταν παράλογο να περιμένουμε κάθε πανεπιστημιακό τμήμα Αστρονομίας και κάθε μεγάλη αστρονομική ένωση, (ερασιτεχνική ή επαγγελματική), να ενταχθεί στην International Dark-Sky Assosiation.
- Κάνοντας τη παρακολούθηση του έναστρου ουρανού μέρος ενός ανεπίσημου και επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των μαθήματων τα οποία διδάσκονται σε κάθε επίπεδο. Είναι ωραίο να διδάσκεις με διαλέξεις, εγχειρίδια και όμορφες εικόνες, όμως υπαρχουν ακόμη πολλες ευκαιρίες να γίνει γνωστή η αστρονομία, σε πάρκα, κάμπινγ και σε απογευματινα προγράμμα συνεχούς εκπαίδευσης.
- Υποστηρίζοντας τους οργανισμούς και τα άτομα που εργάζονται για την προστασία των αστρονομικών παραθύρων. Αυτό συμπεριλαμβάνει την Commission 50 της IAU, την Διεθνή Dark-Sky Association, και όλες τις επαγγελματικές και ερασιτεχνικές αστρονομικές οργανώσεις που έχουν αναγνωρίσει το πρόβλημα.
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ πολύ τους διοργανωτές της κοινής συνεδρίας αυτής, για την ευκαιρία που μου δώσανε να μιλήσω για αυτό το θέμα και έτσι να αναμιχθώ ενεργά στο σημαντικό αυτό πρόβλημα. Ιδιαιτέρως ευχαριστώ, τον Tom Bolton, Dave Crawford, Syuzo Izobe για την καθοριστική συμβολή τους στο θέμα της Φωτορύπανσης, και τη διάσταση που δίνουν.
Χάρτης Φωτορύπανσης Ευρώπης
Χάρτης Φωτορύπανσης Ελλάδας
Χάρτης Φωτορύπανσης Κρήτης
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου